Với công trình nghiên cứu về sự ảnh hưởng của các biến thể di truyền trong quá trình chuyển hóa glucose đối với các đặc điểm của bệnh thần kinh do đái tháo đường, Giáo sư Dan Ziegler đến từ Viện Đái tháo đường Lâm sàng thuộc Trung tâm Đái tháo đường Đức của Đại học Heinrich Heine ở Düsseldorf đã nhận được giải nhất trị giá 10.000 Euro. Giải nhì trị giá 8.000 Euro thuộc về Giáo sư Jacqueline A. Pettersen đến từ Đại học Northern British Columbia ở Prince George, Canada, với kết quả nghiên cứu về vitamin D và khả năng nhận thức.
Công việc của Ziegler cùng cộng sự đã được hội đồng giám khảo độc lập đánh giá là một “cách tiếp cận mang tính cách mạng trong việc phân tích các yếu tố dẫn đến sự phát triển các biến chứng của bệnh đái tháo đường, cụ thể là bệnh thần kinh do đái tháo đường." Theo hội đồng khoa học, những kết quả này có thể giúp giải thích lý do tại sao xuất hiện bệnh thần kinh nghiêm trọng ở một số bệnh nhân, trong khi tiến triển của nó nhẹ hơn ở những người khác có thời gian và mức kiểm soát bệnh đái tháo đường tương đương. Ziegler và các cộng sự của mình đã nghiên cứu mức độ ảnh hưởng khác nhau của các biến thể gen (đa hình) từ một enzym quan trọng trong quá trình chuyển hóa glucose đến các triệu chứng của bệnh đa dây thần kinh do đái tháo đường (1). Ở hơn 500 bệnh nhân có thời gian mắc bệnh đái tháo đường loại 1 hoặc loại 2 tối đa là một năm, họ đã xác định được chín dạng thể của enzym transketolase và mối tương quan giữa chúng với các đặc điểm lâm sàng và sinh lý thần kinh của bệnh thần kinh. Kết quả này giúp làm sáng tỏ mối quan hệ đặc trưng giữa các biến thể gen riêng với một số biểu hiện của bệnh thần kinh.
Enzym quan trọng để tránh các biến chứng đái tháo đường
Các nghiên cứu trước đây cho thấy hoạt động của enzym transketolase có ảnh hưởng mang tính quyết định đến khả năng phát triển của các bệnh thứ phát vi mạch: enzym này chuyển các sản phẩm trung gian của quá trình phân hủy đường, bị tích tụ do tăng đường huyết, sang một con đường phân hủy khác. Điều này sẽ ngăn cản các quá trình phân ly bệnh lý mà ở đó các chất chuyển hóa tích tụ đã chuyển thành chất gây hại cho mạch.
Mối quan hệ có tính tương quan về mặt lâm sàng với các yếu tố sinh học là kết quả của một thực tế là enzym transketolase cần vitamin B1 (thiamine) làm đồng nhân tố; Do đó, hoạt động của enzym này cũng phụ thuộc vào việc cung cấp vitamin. Tuy nhiên, bệnh nhân đái tháo đường lại thường bị thiếu thiamine do quá trình tăng bài tiết qua thận (2). Những nghiên cứu trước đây của các nhóm nghiên cứu quốc tế cho thấy, chất benfotiamine tiền chất của thiamine có thể làm tăng hoạt động của enzym transketolase và do đó gây ức chế các quá trình làm tổn thương dây thần kinh (3,4). Benfotiamine có thể làm dịu đi các triệu chứng đau thần kinh (5,6). Các nghiên cứu của Ziegler hiện xác nhận có mối liên quan giữa enzym transketolase và các biểu hiện lâm sàng của bệnh lý thần kinh. Ziegler đã kết luận rằng kiến thức dược học về tính đa hình của transketolase có thể góp phần tối ưu hóa hướng trị liệu này trong tương lai.
Bổ sung vitamin D liều cao giúp cải thiện trí nhớ thị giác
Người đoạt giải nhì, Giáo sư Jacqueline Pettersen, tập trung vào một khía cạnh bảo vệ thần kinh quan trọng khác: trong một nghiên cứu ngẫu nhiên trên 82 người trưởng thành khỏe mạnh, nhà khoa học Canada này đã khảo sát tác động của việc bổ sung vitamin D liều thấp (400 IU mỗi ngày) đối với hiệu quả nhận thức so với dùng liều cao (4.000 IU mỗi ngày) trong 18 tuần (7). Người ta thấy rằng trí nhớ phi ngôn ngữ (thị giác) được cải thiện khi bổ sung liều cao hơn, nhất là ở những người tham gia không có đủ mức vitamin D cần thiết (<75 nmol/l) khi bắt đầu nghiên cứu. Ngược lại, không có sự khác biệt nào ở trí nhớ ngôn ngữ hoặc hoạt động nhận thức khác được quan sát thấy. Pettersen rút ra kết luận từ những kết quả này rằng vitamin D rất quan trọng đối với các chức năng nhận thức các yêu cầu phức tạp, nhất là đối với trí nhớ phi ngôn ngữ (thị giác), vốn cũng dựa vào các quá trình liên quan đến chức năng thực thi của não bộ.
Theo ý kiến của hội đồng giám khảo, với nghiên cứu của mình, nhà khoa học đã nhấn mạnh “một khía cạnh rất quan trọng về mặt quan điểm đối với việc dự phòng hoặc điều trị bằng yếu tố sinh học khi nhìn nhận về vấn đề ngày càng tăng của chứng sa sút trí tuệ.” Các hội thẩm cũng khen ngợi sự thận trọng trong quá trình thử nghiệm lâm sàng.
Năm nay, Giải thưởng Nghiên cứu Fritz Wörwag đã được trao lần thứ 9 bởi doanh nghiệp gia đình quy mô vừa Wörwag Pharma đến từ Böblingen. Mục tiêu của giải thưởng khoa học do người sáng lập công ty, Tiến sĩ Fritz Wörwag, khởi xướng là nhằm hỗ trợ và thúc đẩy các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực ứng dụng lâm sàng của các yếu tố sinh học. Các yếu tố sinh học bao gồm vitamin, khoáng chất, nguyên tố vi lượng và các chất tương tự vitamin có thể cân bằng các triệu chứng thiếu hụt ở nồng độ sinh lý và có tác dụng dược lý ở nồng độ cao hơn.
Nguồn:
1. Ziegler D và cộng sự. Mối liên kết giữa tính đa hình của transketolase với các biện pháp xử lý bệnh đa dây thần kinh ở bệnh nhân mới được chẩn đoán bị đái tháo đường. Diabetes Metab Res Rev 2017; 33: e2811
2. Thornalley PJ và cộng sự. Tình trạng nồng độ thiamine trong huyết tương thấp ở bệnh đái tháo xuất hiện với tần xuất cao là dấu hiệu của bệnh về mạch máu. Diabetologia 2007; 50: 2164-2170
3. Hammes HP, Du X, Edelstein D và cộng sự. Benfotiamine ngăn chặn ba con đường chính gây tổn thương do tăng đường huyết và ngăn ngừa bệnh võng mạc đái tháo đường thực nghiệm. Nat Med 2003; 9: 294-299.
4. Du X, Edelstein D, Brownlee M. Uống benfotiamine cùng axit alpha-lipoic sẽ bình thường hóa các con đường gây biến chứng ở bệnh đái tháo đường loại 1. Diabetologia 2008; 51: 1930-1932.
5. Stracke H và cộng sự. Benfotiamine trong bệnh đa dây thần kinh do đái tháo đường (BENDIP): Kết quả của một nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên, mù đôi, có đối chứng với giả dược. Exp Clin Endocrinol Diab 2008; 116: 600-605
6. Haupt E và cộng sự. Benfotiamine trong điều trị bệnh đa dây thần kinh do đái tháo đường - một nghiên cứu thí điểm ngẫu nhiên có đối chứng kéo dài ba tuần (Nghiên cứu BEDIP). Int J Clin Pharmacol Ther 2005; 43: 71-77
7. Pettersen JA. Bổ sung vitamin D liều cao có tăng cường nhận thức không? Một thử nghiệm ngẫu nhiên ở người lớn khỏe mạnh. Exp Gerontol 2017: 90; 90–97
